طرفی که بله نگفته، ایران است

مقامات ایرانی و امریکایی همین اواخر، پس از یک‌دور دیگر از مذاکرات، دوحه قطر را ترک کردند؛ در حالی که به نظر چنین می‌رسد که هر دو سو در تلاش برای احیای این توافق‌اند. این دو بیش از یک‌سال است که از طریق گفتگوهای غیر‎مستقیم با مقامات اتحادیه اروپا، در نقش واسطه، جهت نیل به این هدف تلاش کرده‌اند.

رابرت مالی (RM)، فرستاده ویژه ایالات‌متحده در امور ایران، رهبری هیئتی از واشنگتن را بر عهده دارد و با همکارمان استیو اینسکیپ (SI) در مورد دور آخر مذاکرات گفتگو کرده است.

RM: اتحادیه اروپا، در نقشش به عنوان هماهنگ‌کننده، خواستار این بود که با تلاشی دوباره، دیدار مجدد این دو هیئت را در دوحه قطر به سرانجام برساند. به این امید که ایرانیان اندک‌تمایلی از خود نشان دهند. اما در حال‌حاضر به نظر نمی‌رسد که آنها پاسخی داشته باشند. شاید بگویید اندکی بد بوده؛ اما به گمان من، این بن‌بست دوباره، چیزی ورای صرفاً هدر‎رفتی ساده بود.

SI: وزیر امور خارجه ایران مدعی است که طرف امریکایی، یعنی شما، موضع پیشین ایالات‌متحده را تکرار کردید... این درست است؟

RM: بیایید یک قدم به عقب برگشته و موقعیت خود را ارزیابی کنیم. اتحادیه اروپا، یک‌بار دیگر، به عنوان هماهنگ‌کننده، طرح‌هایی از آنچه گمان می‌کرد نتیجه عادلانه‌ای در بر خواهد داشت روی میز گذاشت؛ ضمن آنکه ما نیز آمادگی خود را برای توافق اعلام کردیم... واقعیت اینکه: طرفی که بله نگفته، ایران است. بنابراین حق بدهید که وقتی ایران می‌گوید امریکا روی موضع سابقش ایستاده، منظورش را متوجه نشویم. موضع ما، هم‌ساز با بازگشت به توافقی سازنده است. بنابراین، طرفی که حالا باید پاسخ‌گو باشد ایران است. و اگر آمادگی انجام این کار را نداشتند، پس دلیل‌شان برای آمدن به دوحه چه بود؟

SI : عطف به پیچیدگی موضوع، می‌خواهم مطمئن شوم که بحث را درست فهمیده‌ام. موضوع این است که امریکا از توافق هسته‌ای خارج شد و ایران را تحریم کرد. ایران هم خواهان لغو این تحریم‌هاست. امریکا هم از سوی دیگر از ایران می‌خواهد که به توافق باز‎گشته و دست از غنی‌سازی اورانیوم بردارد. شما می‌گویید که پیشنهادی حاوی جدول زمانی برای تمام این‌ها روی میز قرار داده‌اید؛ درست است؟

RM: اساساً درست است استیو. اما ۱۰۰ درصد قطعی نشده است. اتحادیه اروپا، ایده‌های بیشتری را جهت تلاش برای تبدیل آن به توافق نهایی دارد. اما درست است! ما اعلام کرده‌ایم که حاضر به امضای چیزی که روی میز قرار داده شده، هستیم. ما فقط منتظریم ببینیم آیا ایران می‌خواهد خود را به خط پایان برساند یا خیر.

SI : آیا ایران مطالبات تازه‌ای را اضافه کرده است؟

RM: بله. خواسته‌هایی که هر کس بشنود تأیید می‌کند که هیچ ارتباطی به توافق هسته‌ای ندارند. مسائلی که پیش‌تر نیز مطرح کرده‌اند و هم ما و هم اروپاییان، بی‌ربط بودن آنها را به مذاکره اعلام کرده‌ایم. آنچه حالا مطرح است چندان موضوع میان ما و ایران نیست... هر‎چند ما برای همه‌چیز آمادگی داریم. اما ایران باید اساساً این موضوع را با خودش حل کند. آنها باید تصمیم بگیرند که آمادگی این را دارند که به توافق برگردند یا نه.

SI: ممکن است ایران بگوید چندان علاقه‌ای به از‎سر‌گیری توافق ندارد؟

RM: ببینید! در حال حاضر تصمیم ندارم در مورد انگیزه آنها حرف بزنم. ما فعلاً ارزیابی‌مان این است که آنها تصمیم اساسی را نگرفته‌اند. چه مشتاق بازگشت باشند و چه نه، چاره‌ای جز تصمیم‌گیری ندارند؛ چون این توافق به زودی به بخشی از گذشته تبدیل خواهد شد.

SI: فاصله ایران از سلاح هسته‌ای، نسبت به یک‌سال یا پنج‌سال پیش، چقدر کمتر شده است؟

RM: فاصله‌شان خیلی کمتر شده است. تا آنجا که اطلاع داریم، آنها برنامه تسلیحاتی خود را از سر نگرفته‌اند؛ اما قطعاً ما و شرکایمان از پیشرفتی که در زمینه غنی‌سازی به دست آورده‌اند، نگران هستیم و به همین دلیل است که فکر می‌کنیم بازگشت به توافق، به نفع منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خواهد بود. و به نفع آنها هم هست؛ چون تحریم‌هایشان برداشته می‌شود. اما آنها خودشان به تنهایی باید این موضوع را ارزیابی کنند.

SI: آیا اگر هدف‌شان ساخت بمب باشد، اورانیوم کافی در اختیار دارند؟

RM: بله.

SI: آیا می‌توانند هر زمان که بخواهند این کار را شروع کنند؛ و به نظر شما چقدر طول می‌کشد؟

RM: چند هفته؛ و شما می‌توانید تصور کنید که در صورت وقوع این اتفاق چه عکس‌العمل شدیدی نشان خواهیم داد.

SI: این وضعیت چقدر خطرناک است؟

RM: خب این موقعیتی‌ست که حالا با آن مواجه‌ایم؛ باید به شنوندگان یادآوری کنیم که هیچ نیازی نبود که کار به این‌جا بکشد. شرایطِ کنونی، میراث دولت گذشته است؛ کسی که نابخردانه تصمیم گرفت توافق را زیر‎پا بگذارد. در دولت بایدن تلاش‌مان از روز اول این بود که در صورت آمادگی ایران برای بازگشت به توافق، آن را به ثمر برسانیم؛ چون می‌دانستیم... از زمان خروج ترامپ می‌دانستیم، که این شرایط بسیار خطرناکی است. و این شرایط حالِ حاضر ماست. هنوز زمان برای حل این مشکل وجود دارد. بازگشت به معاهده‌ای که مؤثر هم باشد، هنوز غیر‎ممکن نشده است. امیدواریم ایران نیز به این نتیجه برسد... این مسیری‌ست که ما به آن متعهدیم.

SI: موضوعی مرتبط با این بحث، که می‌دانم شما نیز به آن خواهید پرداخت: چند شهروند امریکایی در زندان‌های ایران در باز‎داشت به سر می‌برند؟

RM: ممنونم از طرح این سؤال استیو. می‌دانید! این یک جولایِ دیگر است که چهار شهروند امریکایی دور از خانواده‌هاشان به سر می‌برند. و بله! ما به موازات مذاکرات هسته‌ای، در مورد این موضوع نیز گفتگو می‌کنیم. و امیدواریم که صرف‌نظر از آنچه در مذاکرات هسته‌ای به دست می‌آوریم، بتوانیم این موضوع را هم حل کنیم. چون هر روز بر وجودمان سنگینی می‌کند.

SI: ایرانیان در عوض آن زندانی‌ها چه می‌خواهند؟

RM: خوب می‌دانید یک‌سری مطالبات دارند. اما درست این است که زندانیان را آزاد کنند؛ چون خطایی از آنها سر نزده است. ما به دنبال آنیم که در کوتاه‌ترین زمان ممکن، بازگشت آنها را ممکن کنیم.

SI: راب مالی! بسیار متشکرم.

RM: ممنون استیو.